Tsunami neden olur? Bir tsunami, okyanus tabanındaki ani hareketin neden olduğu geniş bir okyanus dalgasıdır. Bu ani hareket, bir deprem, güçlü bir volkanik patlama veya bir su altı heyelanı olabilir. Büyük bir gök taşının etkisi de bir tsunamiye neden olabilir. Tsunamiler açık okyanusun karşısında büyük hızlarda ilerlemekte ve kıyı şeridinin sığ suyunda büyük ölümcül dalgalanmalara neden olmaktadır.
Yitim Zonları Olası Tsunami Konumlarıdır
Çoğu tsunami, bir okyanus tabakasının levha tektonik kuvvetleri tarafından mantoya zorlandığı bir yitim zonunda oluşan depremlerden kaynaklanır. Yitim plakası ve üste gelen plaka arasındaki sürtünme çok fazladır. Bu sürtünme yavaş ve sabit bir dalgalanma oranını önler ve bunun yerine iki plaka sıkışıp kalır.
Birikmiş Sismik Enerji
Sıkışan plaka mantoda inmeye devam ederken, hareket, üste gelen plakanın yavaş bozulmasına neden olur. Sonuç, sıkıştırılmış bir yayda depolanan enerjiye çok benzer bir enerji birikimi oluşturur. Enerji, üst üste gelen levhada uzun yıllar (onlarca yıl, hatta yüzyıllarca) boyunca birikebilir.
Deprem Tsunamiye Neden Olur
Enerji, iki plaka arasındaki sürtünme kuvvetlerini aşana kadar üste gelen levhada birikir. Bu olduğunda, üste gelecek plaka geriye doğru serbestçe oturur. Bu ani hareket tsunami sebebidir. Çünkü üste gelen suya karşı muazzam bir itme gücü verir. Aynı zamanda, üste gelen levhanın iç kesimleri aniden düşürülür.
Tsunami Merkez Üstünden Başlar
Hareket eden dalga, depremin meydana geldiği yerden yola çıkmaya başlar. Suyun bir kısmı dışarıya ve okyanus havzasında gezinirken, aynı zamanda su, yakınlarda alçaltılmış kıyı şeridine sızmak için karaya doğru fırlar.
Tsunami “Deprem Dalgası Treni”
Birçok kişi, tsunamilerin tek dalgalar olduğuna dair yanlış inançlara sahiptir. Ama bu böyle değildir. Bunun yerine tsunami dalgaları içeren “dalga trenleri” vardır. Aşağıdaki resim, 1960 Şili depreminin başlangıcında Onagawa, Japonya’dan gelen gelgit göstergesidir. Zaman yatay eksende çizilir ve su seviyesi dikey eksendedir. Bu kaydın başlangıcında, gelgitlerin neden olduğu okyanus yüzeyinin normal yükseliş ve düşüşüne dikkat edilir. Ardından, normalden biraz daha büyük birkaç dalga kaydedilir ve onu takip eden çok daha büyük dalgalar kaydedilir. Birçok tsunami olayında, kıyı şeridi tekrarlanan geniş dalgalarla vurulur.
Kaynak:USGS
